Tür: Tarih, Kent Çalışmaları, Basın Tarihi, Kronoloji | Tanıtan: Hilmi DULKADİR | Tarih: (09 Eylül 2025) * Genel Değerlendirme ve Çerçeve *      Aydın Sevim’in (2018) çalışması, Mersin kentinin modernleşme sürecini, sosyo-ekonomik dönüşümünü ve bu süreçte haber alma pratikleri ile basının rolünü mercek altına alan disiplinler arası bir eserdir.      Kitap, geleneksel bir kent tarihi anlatımının ötesine geçerek, Mersin'i bir "liman kenti" olarak inşa eden küresel dinamikleri (kapitülasyonlar, yabancı yatırımlar, işgaller) ile kent sakinlerinin deneyimlerini ve karşı koyuşlarını bir araya getirmektedir.      Kitabın temel argümanı, Mersin'in gelişiminin büyük ölçüde dış kaynaklı ve yerli halkın aleyhine işleyen bir süreç olduğu, ancak bu kaderin Cumhuriyet’le değişmeye başladığıdır.      Çalışmanın dikkat çekici yönü ise tarihsel anlatımını “haberler ve gazetecilik üzerinden kurgulamış olmasıdır.” Bu metodoloji, olayları salt kronolojik bir sırayla aktarmak yerine, dönemin algısını, söylemlerini ve hangi bilgilerin nasıl dolaşıma girdiğini göstermesi açısından son derece değerlidir.      Elbette, burada verilen bilgiler, kitabın bütününde yer alan içeriğin yalnızca çok küçük ve seçilmiş bir kısmını oluşturmaktadır.      Konu hakkında daha geniş bilgi edinmek için kitabın tamamına başvurmak gerekmektedir. * İçerik ve Bölümler Üzerine Analiz * Giriş:      Yazar, Mersin'in bir "balıkçı köyü"nden modern bir liman kentine dönüşümünün metaforik ve lirik bir anlatımını sunmaktadır. "Beyaz adam"ın (Batılı güçler ve Levanten tüccarlar) gelişiyle başlayan ve Mersin halkının mülksüzleşmesi, yabancıların imtiyazlı konumu ve merkezi otoritenin (İstanbul) ilgisizliği ile şekillenen hikâye, adil olmayan bir küreselleşme sürecini resmetmektedir. Bu bölüm, kitabın teorik çerçevesini ve temel tezini oluşturur. * I. Bölüm: Gezi Notları ve Mektuplar      Bu bölüm, Mersin'in erken dönemlerine dair birincil kaynakları (Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi, Vilayet Salnameleri, yabancı seyyah raporları) analiz etmektedir.      19. yüzyılın ikinci yarısında Mersin'in bir ticaret merkezi olarak nasıl algılandığını, altyapı yatırımlarını (iskeleler, demiryolu) ve salgın, çekirge istilası gibi krizleri gösterir.      Özellikle yabancı gazetelerden alıntılanan haberler, Mersin'in uluslararası ticaret ağındaki yerini ve emperyal güçlerin nezdindeki önemini kanıtlar niteliktedir. * II. Bölüm: Haber Gazeteciliğinin Gelişimi      Kitabın teorik omurgasının kurulduğu bölümdür. Gazeteciliğin sosyolojik işlevi (‘insanın olan-bitenlerin farkında olma açlığı’) tartışılarak, haberin bir sosyal kontrol ve güvenlik aracı olduğu vurgulanmaktadır.      Osmanlı'da gazeteciliğin ortaya çıkışı ve II. Meşrutiyet dönemindeki sansür/özgürlük dalgalanmaları ana hatlarıyla özetlendikten sonra, Mersin özelinde basının durumu ve "Papazın Matbaası" gibi yerel örnekler üzerinden somutlaştırılmaktadır. * III. Bölüm: Cumhuriyet ve Gazetecilik      Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte Türkiye'deki basın rejimindeki değişim (Takrir-i Sükûn Kanunu, Matbuat Kanunu) ele alınıyor.      Bu ulusal çerçevenin ardından, Mersin'in Millî Mücadele sonrasındaki modernleşme hamlelerine (Halkevi, spor kulüpleri, kültür sanat faaliyetleri) odaklanılmaktadır.      Atatürk'ün Mersin ziyaretlerine dair muhtelif gazete kupürleri, kentin Cumhuriyet ideolojisi içindeki sembolik önemini gösterirken, Yumuktepe Höyüğü kazılarına dair uluslararası basındaki haberler, kentin kadim tarihine de atıfta bulunarak derinlik kazandırmaktadır. * IV. Bölüm: Çok Partili Dönem Sonrası Gazetecilik      Bu bölüm, Türkiye'de çok partili hayata geçişin basına yansımalarını ve Soğuk Savaş döneminin sertleşen siyasi iklimini (komünizm karşıtı söylem, sıkıyönetim) ele almaktadır. Mersin özelinde ise, limanın önemi, ilk kadın belediye başkanı Müfide İlhan ve 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı'nda kentin üstlendiği kritik rol, yine dönemin gazete haberleri (Cumhuriyet, Hürriyet, yabancı basın) üzerinden aktarılmaktadır.      Mersin’in 12 Eylül 1980 Darbesi'ne giden süreçte yaşadığı toplumsal ve siyasi çalkantılara dair yazarın kişisel yorumu ile kitap son bulmaktadır. * Eserin Akademik Katkı ve Özgünlük Yönü      Yöntemdeki Özgünlük: Bu çalışma, tarih yazımında “kronoloji” ve “basın arşivlerini” birincil kaynak olarak merkeze alan yenilikçi bir yöntem benimsemiştir.      Bu yönüyle, olayların nesnel bir tarihini yazmaktan ziyade, "tarihin nasıl haberleştirildiği"ne odaklanmasını sağlamaktadır. * Yerel Tarihin Küreselle Bağlanması      Mersin gibi bir liman kentinin tarihi, emperyalizm, küresel ticaret ağları ve ulus-devlet inşası gibi makro konularla bağlantılandırılıp analiz edilerek yerel, ulusal ve uluslararası dinamiklerin iç içe geçtiği mükemmel bir örnek sunulmaktadır. *      Disiplinler Arası Yaklaşım      Bilindiği üzere tarih, iletişim bilimleri, sosyoloji ve kent çalışmalarından yararlanır. Haberin toplumsal işlevi üzerine yapılan teorik giriş, kitaba sosyal bilimler derinliği kazandırmaktadır. Bu yönüyle: Birincil Kaynak Zenginliği      Osmanlı Arşiv belgeleri (BOA), yerel ve ulusal gazete arşivleri (Cumhuriyet, Hürriyet, Servet-i Fünun), yabancı gazete koleksiyonları (The Telegraph, Sacramento Daily Union vb.) ve seyahatnamelerin kullanımı, çalışmanın akademik dayanaklarını güçlendirmektedir. * Okuyucu Kitlesi ve Sonuç      Aydın Sevim'in bu eseri, Mersinlilere veya yerel tarih meraklılarına hitap etmekle birlikte “Akademisyenler, tarihçiler, iletişim bilimciler, sosyologlar ve Türkiye'nin modernleşme sürecini, basın tarihini ve liman kentlerinin dönüşümünü anlamak isteyen herkes” için paha biçilmez bir kaynaktır.      Kitap, Mersin'in panoramik tarihini, kentin "haber"le olan kurucu ilişkisi üzerinden okuyucuya sunarak, bir kentin hafzasını inşa etmenin aynı zamanda onun medyatik temsillerini kayıt altına almak olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, bu çalışma hem yerel tarih yazımına hem de Türkiye'de basın-toplum-tarih ilişkisini inceleyen akademik literatüre önemli ve özgün bir katkı sağlamaktadır. * Özel Teşekkür      Bu kıymetli eseri için değerli arkadaşım Aydın Sevim’i tebrik ediyor ve kendisine emeği için içtenlikle teşekkür ediyorum. * Kaynakça Sevim, A. (2018). Mersin tarihinin panoraması ve Mersin haberleri kronolojisi (I. b.). İstanbul: Cinius Yayınları.