• Şamanın Aracı Rolü ve Koruyucu Atalar:        Doğum sürecinin yönetimi ilahi varlıkları bırakılmayıp; şaman da aktif bir aracı olarak yer almaktadır. Çocuğu olmayan bir kadın şamana başvurduğunda, şaman ruhların ulağı rolünü üstlenir. Davul, şarkı ve dans eşliğinde, gökten güzel ve güçlü bir Omija (ruh) alıp geldiğini anlatır. Erken doğum veya düşük riskinde, şaman ruhu bir kese içine koyar ve majdža-mama adlı heykelciğin boynuna asarak doğum anına kadar güvence altında tutar.        İlahi güçlerin yanı sıra, yerel inançlarda ataların ruhları da koruyucu işlev üstlenir. Teleütlerde bu doğum ruhlarına ämägändär ve änäkälär adı verilir ve bunlar ölmüş büyük anne ve büyük büyük annelerin ruhlarıdır. Genç kadın, doğum yaparken ölüm tehlikesinden korunmak için anne babasının evinden bu āmāgāndār ruhlarını alıp getirir. Bu ruhlar genellikle cam boncuk gözlü, basit bez bebekler şeklinde tasvir edilir. Günümüzde Teleüt köylerinde bu āmāgāndār bebekleri ocağın üzerinde asılı bir kese içinde saklanır. İlkbahar ve sonbaharda bu ruhlara, sütte pişirilmiş buğday unu (salamat) sunularak tapınma ritüelleri gerçekleştirilir. • Doğum Sonrası Şölenler ve Ayinler:        Çocuğun doğumu, Sibirya halklarında geniş çaplı kutlama yemekleri ve ayinlerle taçlandırılır. Yakutlar'da doğumun üçüncü gününde, çocuğu olan kişi koyu gri bir kısrağı kurban eder ve etleri misafirlere ikram edilir. Bu ritüellerde tereyağı önemli bir rol oynar; kadınlar doğurganlığı artırmak için yüzlerine tereyağı sürer ve bir miktarını ateşe dökerek doğum tanrıçası Ayzıt'a dua ederler. • Doğumun üçüncü gününde yapılan tören, çocuğun cinsiyetine göre değişir:        Erkek Çocuk İçin: Çadırın zemininde bir çukur kazılır ve etrafına kayın kabuğundan yapılmış at figürü, ok ve yaylar konulur. Bunlar tereyağına bulanır ve ateşte yakılır. Kadınlar çığlıklar atarak Ayzıt'a niyaz ederler.        Kız Çocuk İçin: Aynı çukurun etrafına bu sefer kayın kabuğundan yapılmış ev ve kadın eşyaları konulur. Ayinin sonunda ateşe dökülen tereyağının dumanı, içlerinden kimin üzerine gelirse, o kadının hamile kalacağına inanılır.        Buryatlar'ın şölenlerinde ise, lohusanın yakınına ateş yakılır, salamat yemeği yenir ve misafirler ağızlarıyla ateşe tereyağı tükürürler. "Daha fazla mutluluk, daha fazla erkek çocuk" diye bağırdıktan sonra, kadınlar erkeklerin, erkekler de kadınların üzerlerine tereyağı sürerler.         Goldeler ise doğum şölenini onuncu günde kutlar; bu şölende evli kadın sayısı kadar kap ile salamat yemeği gönderilir ve doğan çocuğun cinsiyetine uygun hediyeler (erkekse av aletleri, kızsa ev eşyaları) sunulur. • Göbek Bağı Ritüelleri:        Çocuğun göbek bağı da bütün bu halklarda özel bir öneme sahiptir ve gelecekteki doğurganlık ve koruma için kullanılır. Goldeler ve Tunguzlar göbek bağını bir ağaca asarken. Teleütlerde anne bunu keten bezinden küçük bir keseye koyar ve sandıkta saklar. Doğumu yaklaşan kadın, bu göbek bağını alarak kendi evine getirir, çünkü bunun doğumda faydası olacağına inanılır.        Altaylılar ise, göbek bağlarını küçük süslü keselere koyup, boncuklu askılıklara takarak sol kalçalarına takarlar. Bu uygulama, o kişiye bakanların kaç çocuğu olduğunu anlamalarını sağlayan görsel bir işaret işlevi görür. • Kaynakça Harva, U. (2014). Altay Panteonu-mitler, ritüeller, inançlar ve tanrılar. (Ö. Suveren, Çev.) Doğu Kütüphanesi. • Web Adresi: Önceki içeriklerin bir bölümü için: www.hilmidulkadir.com • |PAZARTESİ-PERŞEMBE BULUŞMALARI |43| 13.10.2025 | Hilmi DULKADİR | Tatar Türklerinde Doğum|